شست و شوی مغزی

شست و شوی مغزی

یا استیلای رسانه بر دژهای اذهان با اسب تروا

سال ها نوابغ جوامع فارغ از اهدافشان از شور به عنوان محرکی برای سلاح قدرتمند جامعه استفاده کرده اند . در این سال ها نیز پس از مدرنیته اصل تبلیغات و رسانه از هر نوع همین بوده است که با ایجاد شور هایی گاها کاذب اقدام به ایجاد جریان هایی غیر واقعی کرده اند . باید توجه داشت که شور فقط باعث خیزش ناگهانی و موقتی نمی شود و در بیشتر مواقع رسانه ها با ایجاد شور ابتدا اقدام به تغییر در آداب ، اخلاق . سلایق و سپس مبانی فکری جامعه می کنند و این همان مفهوم تلخ و غیر قابل پذیرش شست و شوی مغزی است .
به احتمال زیاد واژه شست و شوی مغزی مفهوم بسیار بدی در ذهن شما تداعی کرد . ولی حیرت آور است با اینکه شست و شو مفهوم درستی دارد و در کنار هر کلمه ای مفهوم مثبتی را تداعی می کند در همراهی واژه ذهن یا مغز ترکیب بسیار بد و ناخوشایندی را می سازد که کمتر کسی این خطاب را می پذیرد البته نگارنده این ترکیب ناخوشایند را یک واژه مشترک می دانم که بسته به هدف آن ، رنگ تعلق می پذیرد تا آنجا که گاها شست و شوی مغزی فرآیندی کاملا مقدس می شود .
راز ناخوشایندی این واژه در این است که انسان امروز حداقل در حوزه اندیشه ، مقلد بودن را نمی پذیرد و سعی در معرفی خود به عنوان فردی خودساخته دارد ، هرچند این ادعای زیبا واقعیت نداشته باشد . از طرفی دیگر ذهن انسان بالغ نسبت به نفوذ ، از خود واکنش نشان می دهد و ورود هر گونه فکر خارجی را نمی پذیرد . همین تقابل ذهن با اندیشه خارجی و حس بد شست و شوی مغزی قوی ترین مانع پیش روی رسانه است ، اما همانطور که امروز می بینیم نتنها رسانه پشت دروازه ها بازنایستاده بلکه سیطره خود را بر دژهای اذهان گسترش می دهد .
آنها در برابر این بزرگترین مانع ، بزرگترین فریب را داده اند ، آن ها در ذهن مخاطب این مفهوم را بصورت نامحسوس می سازند که آنچه آن ها در حال فرو کردن در ذهن شما هستند فقط حاصل تفکر و نتیجه گیری شماست ، در واقع با پوشش اینکه در حال بیان واقعیت هستند مهره ای از حقایق ناکامل ، دروغ ، مطالب نامرتبط و بیان های جانب دارانه را به خورد مخاطب می دهند . این مهره ها فقط به یک حلقه نیازمند است تا به یک ایده کامل تبدیل شود . که با این چینش نامحسوس ، هوشمندانه و مغرضانه ، خودکار ، این ارتباط در ذهن مخاطب ایجاد می شود و این همان مفهوم ناخوشایند شست و شوی مغزی است که حالا در لباس فاخر و مقبول پوشش خبری و آزادی اندیشه به مخاطب عرضه می شود .
در بررسی دقیق تر رسانه امروز می کوشد تا ماهیت اغوایی خود را در پوشش ارشادی پنهان کند . اغوا به معنی تفهیم یک اعتقاد باطل ، درست در نقطه مقابل مفهوم ارشاد است و ارشاد همان کارکرد مقدس شست و شوی مغزی است .
یک رسانه خواسته یا ناخواسته همواره در حال تفهیم مفاهیمی در ذهن مخاطب است و راه نفوذ این مفاهیم به دژ غیرقابل نفوذ ذهن که نسبت به شست و شو عکس العمل نشان می دهد همان ایده کهن و همیشه پیروز « اسب تروا » است ، در واقع رسانه یگان اغوایی خود را در قالب موهبتی از دروازه های این دژ عبور می دهد . این موهبت چوبین در ذهن هر فرد بنوعی تجلی می کند ؛ برای کسانی در حکم هدیه ای از دنیای تکنولوژی ، برای عده ای ارمغان آزادی و حتی برای کسانی موهبت الهی است .
هدیه از هر نوع بالاخره به درون دژ ذهنی که به نفوذ هر ایده خارجی حساسیت نشان می داد وارد شده است ، اکنون است که مرحله دوم این تراژدی کلید می خورد و آن انتشار مخلوطی همگن از گزاره های درست ، نادرست ، نامرتبط و مغرضانه است . مرحله پایانی این استراتژی نفوذ توسط خود ذهن بیشتر به یک خودکشی می نماید که ذهن گزاره هایی که حالا دیگر برداشت ها و ایده های نوی خود می پندارد را به هم گره می زند و پازل ناتمام و زنجیره ی ناقص القا تفکر را کامل می کند ، و این پایان غم انگیز تراژدی اغوا در پوشش ارشاد است .
در پایان نظر نگارنده این است که برای مصونیت در برابر استراتژی اغوا کارآمدترین شیوه شناخت خط فکری و مواضع رسانه هاست تا دژ ذهن را از هر نفوذ مصون کنیم و این برداشتی است از سخن حضرت امام باقر علیه السلام که درباره آیه فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِه ^۱ آیه ۲۴ سوره عبس فرمودند : انسان باید بنگرد که از چه کسی علم خود را کسب می کند.^۲ عِدَّهٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ قَالَ قُلْتُ مَا طَعَامُهُ قَالَ عِلْمُهُ الَّذِی یَأْخُذُهُ عَمَّنْ یَأْخُذُهُ. [ الکافی چاپ دار الکتب الإسلامیه ج ۱ ص ۵۰]

Read Brain Washing in English (انگلیسی)

پی‌نوشت

• ۱
  آیه ۲۴ سوره عبس
• ۲
  عِدَّهٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ قَالَ قُلْتُ مَا طَعَامُهُ قَالَ عِلْمُهُ الَّذِی یَأْخُذُهُ عَمَّنْ یَأْخُذُهُ. [ الکافی چاپ دار الکتب الإسلامیه ج ۱ ص ۵۰]